VOS LÀ GÌ VÀ ẢNH HƯỞNG NHƯ THẾ NÀO TỚI SỨC KHOẺ CON NGƯỜI?

Hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (Volatile Organic Compounds – VOCs) là một nhóm các hóa chất hữu cơ chứa carbon có khả năng bay hơi nhanh ở nhiệt độ phòng. Chúng tồn tại trong không khí dưới dạng hơi hoặc khí, và có nguồn gốc từ cả tự nhiên và nhân tạo.

Theo các nghiên cứu khoa học, nồng độ VOCs trong nhà có thể cao hơn 10 lần so với ngoài trời. VOCs luôn luôn được sản sinh từ những vật dụng quen thuộc hằng ngày.

Đây là loại chất được sử dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày của con người như sơn, sáp… Các sản phẩm này đều chứa các chất làm sạch, khử trùng, tẩy dầu mỡ. Các loại này vô tình lạ là các nguyên nhân giải phóng các hợp chất hữu cơ trong quá trình sử dụng sản phẩm.

Đặc điểm chung của VOCs

• Công thức hóa học: VOCs bao gồm các hợp chất chứa carbon (C) và hydro (H), cùng với các nguyên tố khác như oxy (O), lưu huỳnh (S), nitơ (N).
• Tính dễ bay hơi: Do có áp suất hơi cao, VOCs dễ dàng bốc hơi từ chất lỏng hoặc rắn vào không khí ở nhiệt độ phòng.
• Khả năng phản ứng: VOCs dễ tham gia vào các phản ứng hóa học trong khí quyển, đặc biệt là với oxit nitơ (NOx) dưới ánh sáng mặt trời để tạo ra ôzôn tầng mặt đất (O₃), một thành phần chính của sương mù quang hóa (smog).

Nguồn gốc của VOCs

VOCs có thể xuất phát từ cả nguồn tự nhiên và nhân tạo:

1. Nguồn tự nhiên:

   • Thực vật phát thải các hợp chất như isoprene và terpenes.
   • Sự phân hủy hữu cơ trong tự nhiên cũng có thể tạo ra các loại VOCs.

2. Nguồn nhân tạo (chủ yếu):

   • Sản phẩm tiêu dùng: Sơn, vecni, keo dán, dung môi, và các loại mỹ phẩm.
   • Hoạt động công nghiệp: Quá trình sản xuất hóa chất, mực in, nhựa, sản phẩm tẩy rửa.
   • Giao thông vận tải: Xăng dầu, khí thải từ xe cộ.
   • Các hoạt động khác: Sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật.

Các loại hợp chất VOCs phổ biến

• Formaldehyde (HCHO): Phát sinh từ đồ gỗ,
• vật liệu xây dựng, và sản phẩm gia dụng.
• Benzene (C6H6): Có trong xăng dầu, thuốc lá, sơn, và một số sản phẩm nhựa.
• Toluene (C7H8): Được sử dụng trong sản xuất sơn, chất tẩy rửa và chất kết dính.
• Xylene (C8H10): Xuất hiện trong sơn, mực in, và chất keo dán.
• Ethylene glycol (C2H6O2): Dùng trong chất làm lạnh và chất chống đông.

Ảnh hưởng của VOCs đến môi trường và sức khỏe

1. Tác động môi trường:

   • Ô nhiễm không khí: VOCs là tiền chất tạo ra ôzôn tầng mặt đất, gây ra sương mù quang hóa, ảnh hưởng xấu đến chất lượng không khí.
   • Sự ấm lên toàn cầu: Một số VOCs có khả năng gây hiệu ứng nhà kính, dẫn đến biến đổi khí hậu.

2. Tác động sức khỏe:

   • Hệ hô hấp: Khi hít phải VOCs ở nồng độ cao, có thể gây kích ứng mũi, họng, và phổi. Triệu chứng bao gồm ho, khó thở, và đau họng.
   • Tác động lâu dài: Một số VOCs như formaldehyde và benzene đã được liên kết với các bệnh mãn tính, đặc biệt là ung thư và các rối loạn hệ thần kinh trung ương.
   • Triệu chứng ngắn hạn: Nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, và buồn nôn khi tiếp xúc ngắn hạn với VOCs ở mức độ cao.

Phương pháp kiểm soát và giảm thiểu VOCs

1. Trong công nghiệp:

   • Sử dụng các công nghệ lọc khí tiên tiến như hấp thụ, đốt cháy xúc tác, hoặc quang oxy hóa để xử lý VOCs trước khi thải ra môi trường.
   • Thay thế các hợp chất VOCs bằng vật liệu xanh hơn, chẳng hạn như sơn gốc nước hoặc dung môi ít độc.

2. Trong đời sống hàng ngày:

   • Thông gió tốt: Đảm bảo luồng không khí lưu thông trong nhà và văn phòng để giảm tích tụ VOCs.
   • Sử dụng sản phẩm không chứa VOCs: Chọn các sản phẩm sơn, dung môi, và chất tẩy rửa có hàm lượng VOCs thấp hoặc không chứa VOCs.
   • Bảo quản sản phẩm cẩn thận: Đậy kín các chai lọ chứa dung môi, sơn, và keo dán để tránh bay hơi VOCs ra không khí.

Pháp lý và quy định về VOCs

Nhiều quốc gia đã thiết lập các quy định nhằm kiểm soát và giới hạn lượng VOCs phát thải vào không khí. Một số ví dụ:

• Tiêu chuẩn chất lượng không khí của WHO: Đưa ra giới hạn an toàn về nồng độ VOCs trong không khí để bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
• Quy định của EPA (Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ): Kiểm soát lượng VOCs phát thải từ các nguồn công nghiệp và sản phẩm tiêu dùng.

Tổng kết

VOCs là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống hiện đại, nhưng nhận thức và giảm thiểu chúng là cần thiết để bảo vệ sức khỏe con người và môi trường. Kiểm soát việc sử dụng các sản phẩm phát thải VOCs, kết hợp với những biện pháp xử lý và giảm thiểu hiệu quả, sẽ góp phần duy trì một môi trường sống trong lành và an toàn hơn.